De vele kleuren van Syrische verhalen: ‘De kroon van de liefde bestaat uit doornen’
De opstanden die vanaf eind 2010 door de Arabische wereld raasden hadden vrijwel nergens zo’n gewelddadige uitwerking als in Syrië. Maar waar pijn en verscheurdheid zijn, vinden sommigen juist de kracht om te spreken en verhalen te blijven vertellen. Daarnaast heeft Syrië een rijke culturele geschiedenis waarin verhalen, in welke vorm dan ook, een prominente rol spelen. In samenwerking met theatergezelschap Branoul blikt het Grote Midden Oosten platform terug op het afgelopen decennia en geeft het de verhalen van verschillende Syrische schrijvers een stem.
De avond werd ingeluid met een bespreking van verschillende werken van schrijver George Kadr in een gesprek met Araa Al Jaramani, een Syrische scenariste die tegenwoordig als gastonderzoeker bij de Universiteit Leiden werkt. De oorlog dwong veel Syriërs hun land te ontvluchten en elders een nieuw leven op te bouwen. Dit geldt ook voor George. Zijn boeken gaan over man-vrouw verschillen, over seks maar ook over Homs, een stad met een reputatie als het gaat over humor. Zijn boek over Homs, de humor en rituelen kreeg een update vanwege de paralellen die hij ontdekte met de carnavalsrituelen in Limburg en Brabant, waarvan Kadr vermoedt dat deze via de kruisvaarders zijn overgedragen.
Dima Mousa, van huis uit apother en zelf geboren in Homs, presenteerde de avond samen met Sijtze van der Meer, acteur. Dima gaf de nodige duiding en achtergronden bij de diverse schrijvers en maakte het publiek deelgenoot van het gesprek, bijvoorbeeld van de speciale reputatie van Homs. Dit voert terug tot de tijd van de Mongolen die hun aanval op de stad op een woensdag voorbereidden. De notabelen van Homs verzonnen een list en overhandigden de sleutel van de stad aan de aanvallers met de woorden: ‘Mocht u onze stad innemen pas dan wel op met het inademen van de lucht, want zij maakt onze bewoners gek.’ Homs bleef dankzij deze vondst gespaard, maar het bezorgde de Homsi een levenslange reputatie van gekkigheid. Grappen over de inwoners uit Homs zijn er dan ook legio en woensdag is tot op de dag van vandaag een dag waarop gekheid alle ruimte krijgt.
Schrijfster Majdolin Refai benoemt in een interview met Dima Mousa: ‘Wij hebben een stem en wij vertellen onze verhalen. Er zullen ons ook weer goede dingen overkomen. Ondertussen zal het schrijven de Syriërs helpen – er is geen andere manier.’ Majdolin Refai, schrijfster, journaliste en hoofdredactrice van het tijdschrift Assaut (De Stem) droeg haar romanfragment op indringende wijze voor. ‘Wat ik tijdens tien jaar oorlog heb gezien, raakt me enorm. Mijn schrijven werd overweldigd door verdriet en mijn bezorgdheid werd het documenteren van wat er met misdaden gebeurt via de roman en zijn helden. Nadat ik in Nederland was aangekomen en me veilig voelde, begon ik het leven weer te zien door de gekleurde Hollandse tulpen, en schreef ik weer met optimisme en liefde. In Mirrors of a Woman from the Tower of Love druk ik dit uit en bedank ik Nederland, het land dat me vleugels heeft gegeven om weer te vliegen.’
Kadr, Al Jaramani, Mousa en Refaie wonen allen in Nederland, terwijl hun collegaschrijver Khalid Khalifa nog steeds in Syrië leeft. Zijn werk De Dood is een Zware Klus beschrijft dan ook een ‘bloedstollende roadtrip door Syrie’, zoals Judith Naeff al eerder besprak in haar recensie van dit belangrijke boek. De ervaringen van Syriërs zijn absoluut niet homogeen, maar bieden juist een breed palet aan verschillende verhalen. In Khalifa’s werk zien we dit duidelijk terug: geen enkele verhaallijn loopt over in de ander, ieder karakter heeft zijn eigen ervaringen. De boeken van Khalifa zijn vertaald in vele talen maar nog steeds verboden in Syrië. Sijtze van der Meer droeg een fragment voor en nam het publiek mee met zijn warme stem.
Dima verwees ook naar een voor haar andere belangrijke roman van schrijver Fadi Azzam, Beit Haddad, dat een goed beeld geeft van de revolutie in Syrië tussen 2011 en 2015. De tweestrijd waarin de hoofdpersoon verkeert is sprekend, het is een belangrijk document voor de toekomst. Dima lichtte toe dat scenarioschrijvers voor film en televisie in Syrië veelal professionals zijn. Het zijn bekende romanschrijvers en dichters die op deze manier geld verdienen. Zie ook Syrische soaps symbool van hoop, een interview met soaponderzoekster Rebecca Joubin en Esseline van De Sande.
De diversiteit van Syrië blijkt ook uit de vijf boeken van schrijver en onderzoeker Hasan Kujjah, die allen gaan over de oude en bijzondere stad Aleppo, waarover hij vertelt in een interview met Vanessa Lambrecht. Het is welbekend dat Aleppo met zijn kosmopolitische en open karakter vele verschillende mensen aantrekt. De stad wordt door reizigers uit alle windstreken enthousiast beschreven. Naast het materiële erfgoed van Aleppo, vermeldt Hasan ook het belang van immaterieel erfgoed zoals geuren en kleuren.
Tijdens de avond in Branoul was er ook ruimte voor film en poëzie Zo las scenarioschrijver en dichter Adnan Alaoda een gedicht voor dat hij schreef voor het Arab Film Festival. Het is een ode aan het Fardos filmtheater in Damascus en het brengt zestien Syrische films samen tot één gedicht. ‘De kroon van de liefde bestaat uit doornen’, aldus Alaoda. Het gedicht beschrijft zowel het hartverscheurende verdriet dat veel Syriërs voelen voor hun land alsook voor de schoonheid van de vele culturele kleuren die zij met zich meedragen van thuis.
Ter afsluiting van de avond was er een interview met de Syrische filmmaker Rosh Abdelfatah van het Arab Film Festival. De filmmaker benadrukt dat het vertellen van verhalen enorm belangrijk is voor Syriërs, ook als dat verhalen van verlies zijn. Wat onvermijdelijk is, want: ‘Er is bijna geen stad in Syrië die geen bombardementen heeft meegemaakt, bijna geen familie zonder slachtoffers. Iedereen in Syrië is iets kwijtgeraakt.’
Ook al is elk verhaal anders, toch is er sprake van een rode draad: Syriërs zijn vastbesloten om hun stem te gebruiken voor het creëren van verhalen – en daarmee tonen ze niet alleen hun creatieve diepte, maar ook hun kracht.
Deel dit bericht via
Recente reacties