Dit gebeurde er het afgelopen jaar óók in het Midden-Oosten

Kommer en kwel. Oorlog en geweld. Dood en verderf. Dat lijken de juiste kwalificaties van wat het jaar 2016 het grote Midden-Oosten bracht. En ja, de oorlog in Syrië en Jemen en de aanslagen in Egypte, Irak, Turkije zijn natuurlijk ook verschrikkelijk. Net als het naargeestige ISIS en het feit dat de dromen van jongeren in het Midden-Oosten ook dit jaar niet zijn uitgekomen.

Maar is al die ellende wel het hele verhaal? Zeker niet. Dit is wat er in 2016 óók in het grote Midden-Oosten gebeurde en wat je niet te zien kreeg:

Kunst en cultuur
De kunst en cultuursector in het Midden-Oosten bloeit. En niet zo’n beetje. Van architectuur tot strips, van moderne kunst tot de revival van traditionele dans zoals de Palestijnse Dabkeh, van street art tot indie pop, in het Midden-Oosten van 2016 was het allemaal te vinden. Kijk maar eens op https://mideastunes.com, de website van de Bahreinse Esra’a al-Shafei, tevens een platform voor muzikale wereldverbeteraars uit het grote Midden-Oosten.

Vlakbij de Universiteit van Birzeit op de Westelijke Jordaanoever opende The Palestinian Museum zijn poorten. In Dubai werd de eerste opera opgevoerd. ’s Werelds oudste bibliotheek in Fez, Marokko, ging na een grondige renovatie in 2016 weer open voor het publiek.

Daarnaast is er een nieuwe generatie kunstenaars opgestaan in Saoedi-Arabië. Het gesloten land laat steeds meer van zichzelf zien, zowel in beeldende kunst als in film. Barakah Meets Barakah is zelfs voorgedragen voor de Oscars van 2017. Deze film van de Saoedische filmmaker Mahmoud Sabbagh werd ook vertoond op het Arab Film Festival in Rotterdam.

Hedi van de Tunesiër  Mohamed Ben Attia was in februari de eerste Arabische opening op het internationaal filmfestival van Berlijn. De film, die in de Duitse hoofdstad twee prijzen in de wacht sleepte, werd financieel ondersteund door het Hubert Bals Fonds van International Film Festival Rotterdam.

Ook op het gebied van Arabische literatuur viel er in 2016 genoeg te beleven. De International Prize for Arab Fictionging dit jaar naar “Destinies: Concerto of the Holocaust and the Nakba” van de Palestijn Rabai al-Madhoun. Deze roman werd geselecteerd uit 159 werken van auteurs uit 18 landen. Een andere prestigieuze literatuurprijs, de al-Multaqa Prize for the Arabic Short Story ging ook naar een Palestijnse auteur, Mazen Maarouf, voor zijn korte verhaal Jokes for the Gunmen. En 2016 strooide nog meer literaire prijzen uit over Palestijnse auteurs: de Mahmoud Darwish Awards, aangekondigd op de geboortedag van de grootse Palestijnse dichter, ging naar Ghassan Zaqtan; de Amerikaans-Palestijnse Susan Muaddi Darraj en Nathalie Handal wonnen de Arab-American Book Award voor respectievelijk fictie en poëzie; en de regio’s grootste prijs voor Arabische kinderboeken die jaarlijks op de openingsdag van de Sharjah International Book Fair werd uitgereikt, liet twee Palestijnse boeken in de prijzen vallen: voor Beste Illustratie en Beste Productie.

Onderwijs
In 2016 won de Palestijnse schooljuf Hanan al-Hroub de Nobelprijs van het onderwijs, de Global Teachers Prize (1 miljoen dollar). Zij mocht zich daardoor de beste schooljuf ter wereld noemen.

MOOCs (Massive Open Online Courses) veroverden in 2016 het Midden-Oosten en boden een breed palet van cursussen en opleidingen in het Arabisch aan. Opvallend is dat sociale ondernemers uit met name Saoedi-Arabië de meeste platforms ontwikkelen voor MOOCs en onlineonderwijs.

Politiek
Saoedi-Arabië probeert de economie minder afhankelijk van olie te maken. Het land wordt daartoe ook gedwongen door de (jonge) bevolking. Jongeren hebben hun zinnen gezet op meer vrijheden en meer inspraak, vrouwen eisen steeds meer rechten op.

Onder jonge burgers in Beiroet, Tripoli, Baalbek en andere Libanese steden ontstond in 2016 een vastberaden beweging van mensen die zoeken naar manieren om het verzuilde politieke systeem los te wrikken, mensen die meer dienstbaarheid van overheid jegens burgers eisen. Dat ging absoluut niet vanzelf: er was een enorm verzet van de patriarchen die de dienst uitmaken. En juist daarom is het zo indrukwekkend dat een nieuwe generatie al haar vrije tijd in nieuwe bewegingen of nieuwe partijen stopt, in de wetenschap dat het jaren zal duren voordat dit vruchten afwerpt.

Democratisering in het Midden-Oosten gaat langzaam, zeker nu de Arabische Lente in de meeste landen met veel geweld is onderdrukt. Er zijn ook lichtpunten, zoals Tunesië, dat sinds de omwenteling serieus werk heeft gemaakt van de democratie.

Rechten
Begin 2016 trad in Algerije een nieuwe wet in werking die geweld tegen vrouwen en seksuele intimidatie zwaar straft. Feministische groepen in Algerije hebben jaren voor deze nieuwe wetgeving gevochten. Egypte, Iran, Libanon, Syrië en Jemen hebben nog geen straf staan op huislijk geweld, Saoedi-Arabië evenmin, maar daar eisen vrouwen wel steeds openlijker hun rechten op. Dit jaar zijn er vrouwen  opgepakt omdat ze auto reden en in openbare gelegenheden verschenen zonder traditionele, bedekkende kleding. Steeds vaker worden hun acties via social media verspreid en gesteund door andere vrouwen én mannen. Sommige bronnen spreken zelfs van een op handen zijnde vrouwelijke revolutie.

Toerisme
Het toerisme zat afgelopen jaar weer in de lift in het grote Midden-Oosten. Goed nieuws voor landen als Egypte, Jordanië, Oman en Tunesië, die een groot deel van hun bruto nationaal product uit toerisme moeten zien te krijgen. Een grote klapper maakte Iran, een land dat jarenlang alleen door echt fanatieke reizigers werd bezocht maar nu ook mensen met een niet meer dan gemiddeld avontuurlijke instelling ontvangt. Toerisme naar het prachtige en kleurrijke Iran steeg met 29% en naar het vriendelijke en gastvrije Oman gingen 11% meer mensen dan het jaar ervoor.

Eten
Er kwam een groot aantal kookboeken met Mediterrane en Arabische recepten uit in 2016. Het meest bijzondere was wel het boek dat eigenlijk een antropologisch onderzoek was: With our own hands, van de onderzoeksters Jamila Haider (Zweden) en Frederik van Oudenhoven (Nederland).  Het lijvige werk bevat recepten uit het Pamir-gebergte tussen Afghanistan en Tadzjikistan en beschrijft het agrarisch en cultureel erfgoed van de bewoners in zowel Engels, Dari (in Arabisch schrift) en Tadzjik (Perzisch, in Cyrillisch schrift). Het boek kreeg in mei de prestigieuze Gourmand Cookbook Award.

Economie
De economie in het Midden-Oosten liet in 2016 een enorme groei zien van startups en sociaal ondernemerschap. Het startup-ecosysteem groeide dankzij 15 nieuwe acceleratoren (versnellers) – een verdubbeling ten opzichte van 2015. Marokko, Libanon, Jordanië en de Golfregio kenden stuk voor stuk een stijging van het aantal startups. Een groot aantal daarvan zit in de cleantech (groene energie)-hoek. Maar ook gezondheid-gerelateerde startups groeien, met name in de Golfregio.

Saoedi-Arabië kondigde in 2016 een plan aan om de Saoedische (olie)economie te diversifiëren en de werkloosheid (en de daarmee samengaande sociale onrust) te verminderen. Het aantal startups stijgt in Saoedi-Arabië sterk en vrouwen vinden daar ook hun weg in.

Sport
De Olympische Spelen van 2016 leverden een hoop medailles op voor sporters uit het grote Midden-Oosten: 32 plakken in totaal, waarvan 6 goud, 8 zilver en 18 bronzen medailles. Jordanië behaalde zelfs haar eerste gouden plak ooit (met taekwondo).

En vooral vrouwen uit het Midden-Oosten deden het goed: Sara Ahmed maakte geschiedenis als de eerste Arabische vrouw die een Olympische medaille voor gewichtheffen won. De 18-jarige is ook de eerste vrouwelijke Egyptische medaillewinnaar (en Egypte doet al 104 jaar mee aan de Spelen).

Kimia Alizadeh Zenoorin, ook 18, schreef geschiedenis toen zij als eerste Iraanse vrouw een medaille op de Spelen binnensleepte. Zij won brons bij taekwondo. Sprinter Sarah Attar was de allereerste Saoedische vrouw die meedeed aan de Spelen. En Tunesië won brons bij dames schermen en dames worstelen (Ines Boubakri and Marwa Amri).

Natuur en Milieu
In de Golfregio wordt hard gewerkt aan de invoering van hernieuwbare energie. Nu de olieprijzen dalen en olie-inkomsten niet duurzaam blijken te zijn, maken ze zelfs in Saoedi-Arabië plannen het milieu te sparen en de toenemende energiebehoefte uit duurzame bronnen te halen.

Marokko, dat in november 2016 de COP22 ontving, neemt grote stappen om in 2020 52% van zijn energie uit groene bronnen te betrekken. In februari dit jaar werd de grootste zonnepaneleninstallatie in Marokko geopend. En sinds juli zijn in Marokko gratis plastic tassen verboden. Dat is goed nieuws. want Marokko is de tweede grootste consument van plastic zakken in de wereld, na de Verenigde Staten. Elke Marokkaan gebruikte gemiddeld 900 plastic tassen per jaar.

Fietsen, en dat zal Nederlanders aanspreken, begint ook steeds gebruikelijker te worden in het Midden-Oosten. Zo is het sinds dit jaar mogelijk om in Marrakesh een fiets te lenen (een fietsenplan à la Brussel en Parijs). Er ontstaan allerlei fietsclubjes in Egypte, waar ook vrouwen op de tweewieler klimmen (en fietsen als activistische uiting wordt gebruikt, in protest tegen geweld tegen vrouwen). In 2016 worden ook wielrenroutes in Dubai, Abu Dhabi en Qatar populair. In alle drie de landen vinden tegenwoordig ook jaarlijks wielertours voor professionele wielrenners plaats.

Steeds meer van de 108 miljoen jongeren in het grote Midden-Oosten maken zich zorgen om het milieu en gaan over tot actie. Zoals in Irak, waar mensen overal afval en troep dumpen omdat er geen werkend systeem van afvalverwerking is (en burgers ook geen vertrouwen hebben in de regering) maar waar jongeren elkaar nu aanzetten om afval op te ruimen. Ook planten zij tuinen die ze zelf onderhouden en waar arme kinderen leren om voor de natuur (en hun omgeving) te zorgen. En Libanon, waar de aanhoudende vuilniscrisis ertoe heeft geleid dat er nieuwe partijen zijn opgericht en waar jongeren zichzelf organiseren om zowel aan het milieu als aan de democratie te werken.

En wat gaat 2017 ons brengen? Vraag dat maar aan de Wijzen uit het Oosten.

Vanessa Lambrecht is expert en bestuurslid bij Het Grote Midden Oosten Platform. Zij is arabiste en heeft een grote interesse in hedendaagse ontwikkelingen in de regio.

Meer lezen?

Blije boeken voor een Blauwe Maandag

  • 15 jan 2018
  • Nicolien Zuijdgeest

Recente berichten

Recente reacties

    Archieven

    Categorieën

    Meta

    Deze website gebruikt cookies om uw ervaring te verbeteren. Door op de 'accepteer' knop of andere links in de site te klikken, geeft u aan hiermee akkoord te gaan.