Als het zaadje bekend is met de aarde: een Palestijns verhaal over veerkracht en voedsel
Wereldwijd zijn mensen bezig zaden te bewaren ente gebruiken voor een duurzame toekomst. Tijdens een online gesprek met de Palestijnse ‘koningin der zaden’ Vivien Sansour en Hanneke van Hintum van het Resilience Food Stories-platform leerden we dat kleine stapjes kunnen leiden tot een groene toekomst.
Enkele jaren geleden, toen Vivien Sansour als vertaler voor een internationale NGO het Dheisheh-kamp in Bethlehem bezocht, kreeg ze zelfgemaakte spinaziepasteitjes voorgeschoteld. Die smaakten zo lekker en troostrijk, dat het Sansour verbaasde toen ze hoorde dat de spinazie geteeld was in de onvriendelijke omgeving van het vluchtelingenkamp. ‘Hoe kan zoiets lekkers groeien op een plek met zoveel pijn?’, dacht ze. Het markeerde het begin van Sansours onderzoek naar ‘het voedsel waar ze vandaan kwam’.
Ze ontdekte dat Palestijnse boeren ooit voedsel voor de hele wereld produceerden, terwijl ze tegenwoordig vaak van hun land worden buitengesloten en niet de zaden mogen gebruiken die hun families eeuwenlang hadden gebruikt. Sansour maakte via zaden weer verbinding met haar eigen cultuur en erfgoed. Ze verzamelde rassen die duizenden jaren oud waren. Ze begreep dat deze zaden de Palestijnse bodem door en door kennen. In een tijd en op een plek waar boeren gewend waren geraakt aan monoculturen en aan beperkte toegang tot land en water als gevolg van de bezetting, begon Sansour inheemse Palestijnse zaden te verzamelen en richtte ze de Palestijnse Heirloom Seed Library op. Met deze zadenbibliotheek wil ze erfgoed en bedreigde zaadvariëteiten, traditionele Palestijnse landbouwpraktijken en de culturele verhalen en identiteiten die daarmee verbonden zijn, behouden en promoten. De zadenbibliotheek is gevestigd in het dorp Battir, dat behoort tot UNESCO-werelderfgoed, net buiten Bethlehem. De plek dient ook als een ruimte voor samenwerking met kunstenaars, dichters, schrijvers en journalisten om hun talenten en werk tentoon te stellen en te promoten.
‘Hoe kan zoiets lekkers groeien op een plek met zoveel pijn?’
In nauwe samenwerking met lokale boeren heeft Sansour zaadvariëteiten en voedselgewassen die met uitsterven worden bedreigd geïdentificeerd. Zaden die het geschiktst zijn om boeren en gemeenschapsleden te inspireren om zich actief in te zetten voor hun biocultuur en het lokale landschap. De Palestinian Heirloom Seed Library maakt deel uit van een wereldwijde discussie over biocultureel erfgoed. De bijbehorende Reizende Keuken is een mobiele plek waar lokale Palestijnse gemeenschappen worden betrokken en die behoud van cultuur promoot door voedselkeuzes.
Veerkracht en liefde
Hanneke van Hintum ontdekte de wereld van voedselproductie en de enorme uitdagingen waarmee boeren te maken hebben toen zij en Ruud Sies gingen samenwerken met Koppert Biological Systems. Sies en Van Hintum ontwikkelden Resilience Food Stories, een platform voor foto’s en verhalen. Ze presenteren de echte mensen die schuilgaan achter de mondiale complexiteit van voedselproductie en geven hen ruimte om hun verhalen te vertellen. Die verhalen zijn bijzonder, opwindend, inspirerend, leerzaam, ontroerend en grappig.
Van Hintum vertelt het verhaal van de Roemeense priester, wiens vrouw hem vroeg om wat peterselie uit de supermarkt te halen. Toen hij in de supermarkt stond met in zijn handen een in plastic verpakt bosje peterselie dat helemaal van Italië naar zijn dorp was gereisd, ging hem een licht op: ‘Dit kan ik toch zelf verbouwen’, dacht hij. En dat deed hij, en hij verbouwde nog veel meer. Het dorp produceert nu zijn eigen voedsel, vrij van chemicaliën en met veel liefde. ‘Op het theologisch instituut leerde ik dat ik als priester goed moest doen voor de gemeenschap. Goed eten produceren is voor mij het equivalent ‘, aldus de priester die boer werd.
Voedselproductie en landbouw gaan niet altijd samen met romantische verhalen. Voedselsystemen zijn politieke systemen en, zegt Sansour, ‘wij mensen zijn een hebzuchtige soort; we willen altijd meer. Grootschalige productie, of het nu biologisch of niet-biologisch is, betekent meestal dat vruchtbaar land wordt verbruikt voor één gewas, wat de bodem uitput. Sansour: ‘Vroeger waren boeren kunstenaars die met het land werkten, maar nu worden ze gedwongen de regels van voedselproducenten te volgen.’ Vijf bedrijven in de wereld hebben 70 procent van de wereldwijde zadenmarkt in handen. En alleen zaden die zijn geregistreerd in de officiële catalogi kunnen op de markt worden gebracht. Het registratieproces is duur en ingewikkeld. Er zijn boeren met mooie en gezonde groenten die niet in supermarkten verkocht kunnen worden, omdat de zaden niet officieel geregistreerd zijn.
‘Vroeger waren boeren kunstenaars die met het land werkten. Nu worden ze gedwongen de regels van voedselproducenten te volgen.’
Zaden zijn een sleutelelement in de verhalen. Van Hintum: ‘Mensen hebben ontzag voor zaden. Het is wonderbaarlijk dat oude en vergeten zaden kunnen uitgroeien tot planten en voedsel. En zaden hebben aarde nodig. Als er geen land is omdat het wordt bezet, of omdat er gebouwen of zonne-energiepanelen staan, of als er alleen plaats is voor grootschalige monocultuurproductie, kunnen mensen onmogelijk hun eigen voedsel produceren. Eigen voedsel verbouwen is in zekere zin een vorm van verzet. Sansour noemt het agrarisch verzet, het tarten van de neoliberale politiek waar alles iemands eigendom is en een prijs heeft. ‘Wat er op ons bord ligt, weerspiegelt onze keuzes: wat eet ik? Hoe is het geproduceerd, hoeveel water is er gebruikt en is iemand of iets beschadigd tijdens het proces?”
Sansour als Van Hintum zijn het erover eens dat de wereld een voedselproductiesysteem nodig heeft dat vriendelijker is voor de planeet. Hun verhalen op het Resilience Food Stories platform en de zaden in de zadenbibliotheek vertellen deze boodschap: de magie zit in het zaad; het geeft ons alles wat we nodig hebben.
Kijk deze korte film van Al Jazeera om meer te zien over het werk van Vivien Sansour.
Ga naar https://resiliencefoodstories.com/ voor foto’s en verhalen over veerkracht en voedsel van over de hele wereld . Als de coronamaatregelen zijn opgeheven, zullen Van Hintum en haar partner afreizen naar het Midden-Oosten en Noord-Afrika om daar verhalen te verzamelen.
Deel dit bericht via
Recente reacties