Over seks in het Midden-Oosten: een avond met schrijfser Shereen El-Feki
Ongetrouwde vrouwen die geen tampons gebruiken uit angst hun maagdenvlies te breken. Lousy lovers die enkel het eigen gerief voor ogen hebben en binnen enkele minuten hun kruit verschieten. Partners die dit mede door totale onwetendheid lijdzaam aanvaarden - en dan te horen krijgen dat ze 'niet opwindend' zijn. Een lustleven dat wordt verstikt binnen het bastion van het traditionele, vaak nog gearrangeerde huwelijk. En een machtig, reactionair patriarchaat dat dit bastion met hand en tand verdedigt.
Het deprimerende beeld dat Shereen El-Feki, schrijfster van ‘Seks en de Citadel‘, schetst van seks in het Midden-Oosten zal aanvankelijk niet zo veel verbazing hebben gewekt in het fraaie Amsterdamse debatcentrum De Nieuwe Liefde, waar zij maandagavond werd geïnterviewd door Hassnae Bouazza. Logisch dat het niet erg botert in de gemiddelde Arabische slaapkamer, gezien de overbekende scheve verhoudingen tussen man en vrouw in dit deel van de wereld.
Maar dan komt El-Feki met een onthulling: het is niet altijd zo beroerd geweest. De islamitische beschaving was ooit zelfs veel vrijmoediger en zinnelijker dan de Europese. Dat begon al met de profeet Mohammed, van wie bekend is dat hij uitgebreid voorspel propageerde. En het zette zich voort in een rijke traditie van erotische literatuur waaraan de christelijke beschaving niet kon tippen. Zijn naam valt niet, maar je kunt denken aan de Perzische dichter Omar Khayyam (1048-1123) wiens in prachtige kwatrijnen (rubayat) vervatte liefdes- en wijnpoëzie de eeuwen heeft getrotseerd.
Opmerkelijk is ook het grote ontzag dat in het Midden-Oosten heerste voor de kracht van de vrouwelijke seksualiteit, waar in het Westen nog niet eens zo lang geleden amper werd onderkend dat er zoiets bestond als vrouwelijke seksualiteit.
Hoe kon het zo omslaan? Tja. Omar Khayyam was niet alleen een literator en sensualist, maar verdiepte zich ook in wiskunde en astronomie. Laat de islamitische wereld nu ook in deze disciplines al tijden hoegenaamd niets presteren. De teloorgang van de seksuele vrijheid is dus het symptoom van een algemeen verval. Het ligt daarom voor de hand te veronderstellen dat werkelijke vooruitgang pas mogelijk is wanneer ook het intieme leven in het Midden-Oosten verbetert.
‘Tot in de negentiende eeuw was er nog sprake van een vrije moraal,’ zegt El-Feki, die half Egyptisch is en in Canada opgroeide. ‘Het is veelzeggend dat daar een einde aan kwam toen het Europese kolonialisme zijn intrede deed. Of ik hiermee bedoel dat moslims Victoriaanse normen werden opgedrongen? Het is subtieler. Omdat de islamitische wereld bij de Europeanen als zedeloos te boek stond en zij zonder meer een grote voorsprong op die islamitische wereld hadden opgebouwd, gingen veel moslims zelf denken dat die zedeloosheid de reden was voor hun achterstand. Het proces van verpreutsing kwam de afgelopen veertig jaar in een stroomversnelling na de teloorgang van seculier-nationalistische regimes als van Gamal Abdel Nasser, en de opmars van een radicale, puriteinse islam.’
De teloorgang van de seksuele vrijheid is dus het symptoom van een algemeen verval
De vraag is nu of de Arabische revolutie ook een omwenteling teweeg zal brengen in de slaapkamer. ‘Ik denk dat het op zijn minst even moeilijk zal zijn om vrijheid in het gezinsleven te bewerkstelligen als politieke vrijheid. Hoe dan ook geloof ik niet dat revoluties werkelijke verandering teweeg zullen brengen. Ik zie meer in de weg van geleidelijkheid en in onderhandelen.’
Hassnae Bouazza lijkt het hiermee niet eens en breekt een lans voor Aliaa El-Mahdy, de jonge Egyptische activiste die opzien baarde door naaktfoto’s van zichzelf te publiceren en ook bloot te demonstreren voor de Egyptische ambassade in Zweden, een land waar ze asiel heeft gekregen. El-Feki ziet geen meerwaarde zo’n confronterend optreden. ‘Werkelijk iedereen viel over haar heen. Niet alleen de conservatieve moslims, ook de jongerenbeweging van 6 april. Die heeft zich zeer nadrukkelijk van haar gedistantieerd. Wat zij deed had dus weinig zin.’
Wanneer vanuit de zaal wordt geopperd dat het probleem vooral te wijten is aan de haat van mannen tegen vrouwen in de islamitische wereld, aan de ‘oorlog’ die tegen vrouwen is verklaard, reageert El-Feki andermaal zuinig. ‘Het is eerder angst dan haat. Mannen in het Midden-Oosten zijn op allerlei manieren bang voor vrouwen. Ze vrezen hun moeders en grootmoeders. Die vrouwenvrees kan helaas ook hele destructieve vormen aannemen.’
Komen de vele aanrandingen en verkrachtingen op het Tahrir-plein dan ook voort uit ‘angst’? Of is het simpelweg seksuele frustratie? ‘Dat laatste denk ik niet. Seksueel geweld heeft bijna altijd meer met macht te maken dan met seks. Maar eigenlijk zou er meer onderzoek moeten komen naar wat er in mannen omgaat. Feitelijk zijn zij de groep waarvan we het minste weten in het Midden-Oosten. Hoe dan ook lijkt het me niet juist om mannen verantwoordelijk te stellen voor alles wat mis is en vrouwen enkel als slachtoffers af te schilderen. Enerzijds is dat een onderschatting van hun weerbaarheid, en aan de andere kant zien we dan over het hoofd dat zij het patriarchaat soms zelf steunen. Ik zie de discriminatie van vrouwen liever in een breder kader van onderdrukking, armoede en onwetendheid.’
“Mannen in het Midden-Oosten zijn op allerlei manieren bang voor vrouwen. Ze vrezen hun moeders en grootmoeders.”
De hamvraag ten slotte: is seksuele vrijheid wel mogelijk in een islamitische maatschappij? Shereen El-Feki denkt van wel. ‘Er is nog een zeer lange weg te gaan, maar de wens om je intieme leven te leiden zonder dwang, geweld en onderdrukking, is volgens mij universeel.’ Is die wens in de ene cultuur dan niet makkelijker te verwezenlijken dan in de andere? Volgens El-Feki wordt seksuele vrijheid niet in elke cultuur op precies dezelfde manier gedefinieerd: ‘Ik sprak een Arabische vrouw die mij bezwoer dat seksuele vrijheid voor haar helemaal niet inhoudt dat ze voor zo veel mogelijk mannen aantrekkelijk is. Ze zei: ik wil vrij zijn in mijn huwelijk. Seksuele vrijheid is voor mij dat mijn echtgenoot mij als gelijkwaardig beschouwt.’
Deel dit bericht via
Recente reacties