Stadscoalities voor ondernemende vluchtelingen

Door Esseline van de Sande / 4 oktober 2016 / Economie, Migratie, Werkgelegenheid

Experts van het Grote Midden-Oosten Platform bouwen in de gemeente Leidschendam-Voorburg aan een stadscoalitie van ondernemende vluchtelingen, lokale ondernemers en het maatschappelijk middenveld. Aan de basis liggen oude bazartechnieken uit het Midden-Oosten: geven en nemen, en gezamenlijk verkennen hoe je elkaar kan versterken.

De komst van vluchtelingen naar Europa maakt dat Nederlandse gemeenten steeds meer te maken hebben met vraagstukken rondom de opvang en integratie van vluchtelingen. Experts van het Grote Midden-Oosten Platform kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een goede integratie van vluchtelingen. Zij zijn immers geworteld in de Nederlandse samenleving en hebben tegelijkertijd inzicht in de culturele en commerciële tradities in de diverse herkomstlanden van vluchtelingen. Deze kennis speelt een belangrijke overbruggende rol tussen de nieuwkomers en de ontvangende Nederlandse samenleving.

Zelfstandig ondernemerschap: sleutel tot succes

Uit een recente beleidsbrief van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid blijkt dat een grote groep vluchtelingen – afhankelijk van etniciteit tussen 35 en 70 procent – nooit aan een betaalde baan komt en aan de zijlijn van de samenleving blijft staan. Dat kan anders én beter.

Zelfstandig ondernemerschap is hierbij de sleutel tot succes. Het vormt een belangrijke kans voor zowel nieuwkomers die op zoek zijn naar een zinvol werkend bestaan, als de Nederlandse samenleving. De snelst groeiende economisch sector van het westelijk halfrond is de dienstverlening: stomerijen, koffie- en soep-to-go, loodgieters, kluswerkers, oppasdiensten en schoonmaakdiensten. In Noord-Amerika zijn het nagenoeg allemaal immigrantenfamilies die dergelijke diensten tot een zakelijk succes maken. Voor hen is dit een van de manieren om in een complexe economie een snelle weg naar de arbeidsmarkt te vinden. Ook in Nederland, met zijn grijze middenklasse, is volgens professor Peter van Lieshouteen toenemende vraag naar dit type dienstverlening. Vluchtelingen met een ondernemersachtergrond of -ambitie – en die zijn er in duizenden – kunnen dit gat vullen.

Vakmanschap

Vanuit deze analyse hebben wij gezocht naar een gemeentelijke partner om samen te verkennen hoe we ondernemende vluchtelingen op weg kunnen helpen. We zijn een pilot gestart in samenwerking met de gemeente Leidschendam-Voorburg, een middelgrote stad met 70.000 inwoners. Hierin richten we ons op een afgebakende groep: ondernemende vluchtelingen die al een status toegekend hebben gekregen en mogen werken. Juist zij vallen vaak tussen wal en schip, ondanks hun grote potentieel. Ze zijn meestal te oud om een meerjarige studie te beginnen en hun werkcompetentie is in veel gevallen te specialistisch om een baan te vinden in grote organisaties. Ondernemerschap, de kern van dit project, definiëren wij zo breed mogelijk: van een laborant en een muzikant tot een kapper en taartenbakker. In essentie gaat het om vakmanschap en de wil om als zelfstandig ondernemer door het leven te gaan.

Kortste weg naar nieuw perspectief

Onze doelstelling is eenvoudig: we bieden deze nieuwe ondernemers een perspectief gebaseerd op het principe van de bloeiende bazars in het Midden-Oosten. Hoe kunnen nieuwkomers hier hun passie en professie weer oppakken? Tegen de meest gangbare manieren van arbeidsbemiddeling en carrièrecoaching in, laten we deze ondernemende vluchtelingen niet allerlei langdurige en prijzige arbeidsoriëntatie- en trainingstrajecten volgen. Wij zoeken de kortste weg om hen te laten doen waar ze goed in zijn. Zodat ze opnieuw plezier beleven van hun beroep en professie. Zodat ze uitgedaagd worden en hun vakmanschap weer oppakken. Wij zorgen ervoor dat ze concrete proefopdrachten krijgen, zoals het verzorgen van een diner of kamerconcert, of een tijdelijke stage. Hierbij koppelen we deze nieuwe ondernemers aan Nederlandse vakgenoten en andere relevante actoren in de stad.

Aan de slag in een lokale gemeenschap

Onze werkwijze is geënt op twee basisfilosofieën:

• ‘Gewoon doen’ motiveert het meest. Hoe eerder een vluchteling een tastbaar beeld heeft van wat hij hier als ondernemer kan bereiken, hoe gemotiveerder hij is om de uitdagingen en obstakels op de weg daarnaartoe te trotseren. De meest wezenlijke manier om erachter te komen wat de verschillen en overeenkomsten zijn in het uitoefenen van een vak, ambacht of kunst is door het gewoon te doen. En degenen die nieuwkomers het beste kunnen uitdagen, of als rolmodel of coach kunnen fungeren, zijn hun Nederlandse evenknieën. Nieuwkomers moeten dus zo snel mogelijk in contact komen met deze Nederlandse beroepsgenoten, en in proefopdrachten ervaringen opdoen en nieuwe contacten leggen.
• Community building. Een vluchteling komt in de eerste jaren amper buiten de biotoop van de juridische sector en welzijnssector: de Immigratie- en Naturalisatiedienst, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers, welzijnswerk, vluchtelingenwerk en de zorg. Dat is een veel te beperkt beeld van Nederland. Een vluchteling moet de kans krijgen zich te wortelen in de lokale gemeenschap. De grootste leemte in het leven van een vluchteling ontstaat doordat hij ontworteld is, weggerukt uit de maatschappelijke inbedding van het land van herkomst, van vrienden, familie en de culturele vanzelfsprekendheden waarmee je het alledaagse leven aanpakt en ordent. Een vluchteling heeft daarom misschien wel het meest behoefte aan een community, waarin hij zich veilig, welkom en uitgedaagd voelt. Een ruimte waarin hij de kans krijgt om kennis te maken met de diversiteit van Nederland, welwillende burgers te ontmoeten, ervaringen uit te wisselen, diensten aan te bieden en stagemogelijkheden te vinden. Voor deze startende ondernemers zijn dergelijke netwerken onontbeerlijk. Het is deze community die hen draagt met adviezen en diensten en hen helpt de eerste nodige successen te boeken. Van de lokale investeerder tot aan buren die bereid zijn op de kinderen te passen of de plaatselijke groothandel die op krediet goederen wil leveren. Een stadscoalitie, bestaande uit burgers, buren, ondernemersorganisaties, sociale en commerciële fondsen, en potentiele investeerders kan deze leemte vullen.

Stadscoalitiediner

In Leidschendam-Voorburg zijn we voortvarend van start gegaan. We hebben uit de nieuwe groep statushouders (erkende vluchtelingen) mensen geselecteerd die een ondernemersachtergrond en ondernemersambitie hebben. We zijn in gesprek gegaan met ondernemers in de stad om hun interesse te wekken om als contactpersoon en rolmodel te fungeren voor de ondernemende vluchtelingen. En we zijn in contact getreden met het maatschappelijke middenveld in de stad: van kerken en sociale fondsen tot organisaties voor taallessen en inburgering en het lokale vluchtelingenwerk.

Het voorlopige resultaat? Een brede stadscoalitie, bestaande uit MKB-Leidschendam-Voorburg, lokale fondsen, Leidschendamse ondernemers en start-ups, het belangrijkste lokale taal- en inburgeringinstituut in de stad (Fox AOB), een onderneming die start-ups faciliteert in de creatieve industrie en de zorg (Conceptors), een lokale cateraar (Kleurwerk) en de gemeente Leidschendam-Voorburg. Het hart van de stadscoalitie wordt gevormd door een tiental nieuwe, in Leidschendam-Voorburg gevestigde vluchtelingondernemers. Met vijf van hen hebben we een eerste stadscoalitiediner georganiseerd. Dit was het startschot voor het vormen van werkbare coalities rondom iedere vluchtelingondernemer.

Wilt u meer weten? Of wilt u met uw gemeente ook zelf meebouwen aan een stadscoalitie rondom vluchtelingen? Bekijk de video hieronder voor een korte impressie, of neem contact met ons op!

Esseline van de Sande is sociaal-veranderkundige en essayiste, en woonde en werkte jaren in Damascus.